Wakacje z rowerem 2013 - Na tropie historii i zabytków

czwartek, 01, sierpień 2013

31 lipca 2013 r. żarowski klub Cyklistów "Old Spokes" przy GCKiS odbył kolejną wyprawę rowerową z cyklu "Wakacje z rowerem 2013". W poszukiwaniu historii oraz zabytków architektury, niestrudzeni rowerzyści wybrali się w trasę Żarów-Mrowiny-Siedlimowice-Domanice-Krasków-Klecin-Śmiałowice-Panków-Wierzbna-Kalno-Żarów. Trasa wyprawy miała ok. 30 km długości. Łącznie uczestnicy wycieczki (licząc z dojazdem dom – Żarów i z powrotem) przejechali ponad 258 km. Trasę wycieczki otwierała miejscowość Mrowiny, gdzie rowerzyści obejrzeli dawny pałac von Kulmizów oraz pozostałość po dawnym kościele ewangelickim.

Świątynia powstała w 1743 roku z inicjatywy Samuela Alfreda von Winterfeld, który dosłużył się w pruskiej kawalerii stopnia podpułkownika. Budynek został zbudowany z cegły i kamienia łamanego w stylu surowego baroku. W 1744 r. dobudowano do niego 25 m wieżę zwieńczoną hełmem i z zegarem. W październiku 1746 r. zawieszono na niej 3 dzwony. W tych elementach (wieża i dzwony) mrowiński Bethaus różnił się od innych okolicznych świątyń ewangelickich, które zgodnie z zarządzeniem władz pruskich do końca lat 50-tych XVIII w. nie miały wież i dzwonów. W 1921 r. Marie von Kramsta ufundowała tablicę z wykazem 109 poległych w trakcie I wojny światowej mieszkańców parafii. W czasie II wojny światowej kościół nie poniósł żadnego uszczerbku. Jednak po wysiedleniu ludności niemieckiej nie został zagospodarowany i w bardzo szybkim czasie jego wyposażenie zostało rozszabrowane, a budowla popadła w całkowitą ruinę. W latach 1964-66 rozebrano kościół, po którym pozostała jedynie trzykondygnacyjna (górna kondygnacja ze ściętymi narożami), murowana, tynkowana z tynkowanym detalem (gzymsy, obramienia okienne, podziały ramowe elewacji) wieża na planie kwadratu. Z każdej strony wieży dawnego kościoła ewangelickiego znajdują się dwa otwory okienne o pełnołukowych zamknięciach (po jednym na każdej z górnych kondygnacji), a górną kondygnację przykrywa dwuspadowy dach o małym kącie nachylenia połaci.

Z Mrowin klubowicze "Old Spokes" udali się w stronę Siedlimowic, gdzie po drodze odwiedzili zalane wyrobisko dawnego kamieniołomu, na którym wałbrzyscy płetwonurkowie próbowali niedawno odszukać zatopiony niemiecki transporter gąsienicowy z czasów II Wojny światowej, a także stary cmentarz założony w 1842, zamknięty w 1968 r., obecnie zapuszczony i zdewastowany.

W Siedlimowicach przystankiem były ruiny pałacu von Kornów. Dwór rycerski istniał w tym miejscu już w 1386 r. Był wówczas własnością rycerza Heinemanna von Seidlitz. Brak wiadomości, dotyczących jego przebudowy i rozbudowy na przełomie XVI i XVII wieku. W połowie XVIII w. stał w Siedlimowicach okazały trzykondygnacyjny, czteroskrzydłowy pałac z wewnętrznym dziedzińcem, pokryty dachem dwuspadowym, przebudowany w stylu barokowym prawdopodobnie na przełomie XVII i XVIII w. Rozległy dziedziniec zewnętrzny i wejście do pałacu znajdowały się po stronie południowej. Bramę wejściową ujmował ozdobny portal, nad którym wznosiła się wieżyczka z barokowym hełmem. Dziedziniec zewnętrzny otaczały zabudowania mieszkalno-gospodarcze. Od strony północnej przylegał do folwarku ogród ozdobny otoczony murem z wejściem od strony pałacu. Cały zespół pałacowo-folwarczny otoczony był murem z trzema bramami. W latach 1873-75 ówczesny właściciel Heinrich von Korn całkowicie przebudował pałac. Nowy obiekt o cechach renesansowych i barokowych powstał na planie prostokąta. Od strony wschodniej dostawiona została kaplica, a od północnej wysoka wieża połączona z korpusem głównym przejściem arkadowym. Dwukondygnacyjny korpus pałacu pokryty był dwuspadowym dachem, natomiast trzykondygnacyjna wieża ażurową, cebulowatą kopułą. Elewacje pałacu zdobił bogaty tynkowany detal (pilastry, obramienia otworów, boniowanie, dekoracyjne szczyty, sterczyny, a także gryfy i maszkarony). Po II wojnie światowej nie użytkowany pałac uległ stopniowej dewastacji. Większość drobnych elementów architektonicznych z pałacu i jego otoczenia wywieziono do parku w Bogatyni. W latach 90-tych XX w. pałac był już całkowicie zrujnowany.

Na przeciwko ruin pałacu i zabudowań folwarcznych znajduje się młyn Państwa Markiewiczów. Początki mielenia zboża w tym miejscu sięgają czasów średniowiecza, kiedy to młyn wzmiankowany był w latach 1486-88. Kolejne informacje o nim pochodzą kolejno z 1685, 1703, 1726 r. Pod koniec XIX wieku na miejscu starego młyna, wybudowano nowy – parowo-wodny. Po II wojnie światowej w latach 40-tych XX w. nosił nazwę „Zwycięstwo”. Był to już wówczas młyn elektryczno-wodny, do pierwszej połowy lat 60-tych XX w., kiedy zrezygnowano z wykorzystywania wody jako źródła energii. Młyn pracuje do dnia dzisiejszego ze sprawnymi zabytkowymi urządzeniami z XIX-XX w. (1875-1908) wewnątrz (w powiecie świdnickim oprócz niego działa jedynie młyn w Burkatowie). Młyn jest murowaną budowlą o regularnej bryle na planie prostokąta. Elewacje jego dwóch dolnych kondygnacji są tynkowane. Dwie górne kondygnacje wzniesione zostały w konstrukcji drewnianej – ryglowej z wypełnieniem ceglanym. Budynek pokrywa dwuspadowy dach o małym kącie nachylenia połaci. Dziękując za gościnę właścicielom tego niezwykłego zabytkowego młyna, żarowscy rowerzyści udali się do Domanic leżących w sąsiedniej gm. Mietków.

Tutaj znajduje się m.in. niewielki obelisk wystawiony z okazji 25-lecia Ligii Obrony Kraju, mauzoleum rodziny grafa von Brandenburg z 1856 r. (pełni dziś rolę kaplicy cmentarnej) oraz budynek dawnego urzędu gminy z wmurowaną tablicą poświęconą poległym w latach 40-tych funkcjonariuszom MO. W Domanicach uczestnicy wycieczki odwiedzili również miejscowy zespół pałacowy wzniesiony stylu klasycystycznym z XVIII-XX w., którego główną budowlę stanowi czworoboczny budynek z wieżą. Obiekt ten prawdopodobnie kryje w swoich murach fragmenty starszych, XVI- i XVII-wiecznych założeń. Po II wojnie światowej pałac przeszedł w zarząd państwowy PRL. Później wykorzystywany był jako Dom Związku Artystów Scen Polskich, ale jego odbudowa po wieloletnich zaniedbaniach postępuje powoli.

Na trasie znalazł się również kościół filialny pw. św. Anny, murowany gotycko-barokowy z drugiej połowy XV wieku, wzmiankowany już w 1348 r. Po pożarze w 1664 r. został przebudowany (orientowany, jednonawowy, z wieżą po stronie północnej). Kościół był restaurowany w 1894 r. i 1961 r., kościelny dzwon pochodzi z 1653 r., a wyposażenie wnętrza z pierwszej połowy XVII wieku.

W Kraskowie cykliści z Żarowa podziwiali pałac z 1746 r. zbudowany przez grafa Davida Sigismunda von Zedlitz und Leipe. Pierwotnie istniał tu zamek wodny, który uległ zniszczeniu podczas wojny trzydziestoletniej, mającej miejsce w latach 1618-1648. Później na jego miejscu postawiono nowy pałac. Około 1732 r. obiekt został zniszczony przez pożar. Nowy pałac powstał w stylu barokowym, zasypano fosy, na miejscu dawnych wałów i umocnień założono ogrody różane. Prace zakończyły się w 1746 r. Podczas działań wojennych w 1945 r. pałac został uszkodzony. Przez następne lata pozostawał we władaniu PGR i ulegał postępującej dewastacji. Po przekształceniach ustrojowych w Polsce budowlę wykupił w 1992 r. austriacki antykwariusz, który pałac odbudował i urządził w nim luksusowy hotel.

Przez Klecin uczestnicy wyprawy udali się do Śmiałowic, gdzie znajduje się kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca w Śmiałowicach. Budowla ta wzniesiona została w stylu wczesnogotyckim pod koniec XIII wieku. W jej wnętrzu znajduje się cenne wyposażenie w postaci gotyckiej figury Matki Bożej z XV w., barokowe ołtarze z XVII w., oraz podobnie datowana drewniana ambona i chrzcielnica. Cykliści "Old Spokes" podziwiali ponadto liczne epitafia z lat 1452-1600, potężny mur obronny kościoła z otworami strzelnic oraz wmurowanym doń krzyżem pokutnym z 1413 r., a także stojącą przy bramie gotycką kapliczkę pokutną i datowany na 1484 r., zachowany fragmentarycznie dawny pręgierz.

Kolejną miejscowością na szlaku była miejscowość Panków, gdzie przystankiem była najstarsza w Polsce kamienna kapliczka pokutna, datowana na 1494 rok oraz ruiny gotycko-barokowego zamku rycerskiego na wodzie, którego początki sięgają XV w. Z tej okazałej niegdyś budowli obronnej przetrwały do dziś jedynie mury zewnętrzne prostokątnego, dwukondygnacyjnego pałacu (XV w., rozbud. XVI w., przebud. po 1699 r., restaurowany pod koniec XIX w.), czworobocznej wieży obronnej oraz tzw. mur kurtynowy pierwotnego założenia. Przez Wierzbną i Kalno cykliści "Old Spokes" powrócili do Żarowa.

Kolejna wyprawa rowerowa klubu "Old Spokes" już w przyszłą środę 7 sierpnia (zbiórka o godz. 9:30 pod GCKiS). Serdecznie zapraszamy do udziału !!! Wizytówkę klubu cyklistów "Old Spokes" znajdą państwo tutaj

Składamy serdeczne podziękowania państwu Markiewiczom, panu Ryszardowi Kąsikowi oraz ks. proboszczowi Marianowi Lewandowskiemu

Kolejny wyjazd, kolejna wspólna fotografia